Persoonlijke verhalen over de Japanse bezetting in Museon.
Dit project is een samenwerking met Museon en Meta Menkveld Ontwerp.
Deze toegankelijke en aangrijpende tentoonstelling geeft een indrukwekkend beeld van de bezetting van Nederlands-Indië door objecten en tekeningen te verbinden met fragmenten uit dagboeken, brieven en memoires. We proberen de persoonlijke verhalen zoveel mogelijk tot leven te brengen met de collectie die het Museon. In Nederland wonen twee miljoen mensen met een familiegeschiedenis in voormalig Nederlands-Indië. Wat is er met die gezinnen gebeurd tijdens en na de Tweede Wereldoorlog? De tentoonstelling ‘Getekend’. ‘Persoonlijke verhalen over de Japanse bezetting’ brengen hun ervaringen dichterbij door herinneringen en verhalen te verbinden met tekeningen en objecten. Opvallend is de veerkracht van mensen. Je voelt de drang om te overleven, je staat versteld van de artistieke expressies in deze moeilijke omstandigheden. De tekeningen zijn niet alleen getuigen van brute ervaringen en extreme situaties, maar waren ook een manier om je uit te drukken ondanks de Japanse onderdrukking. De titel van de tentoonstelling is een dualiteit van het woord ‘getekend’. Je kunt het vertalen als de illustratie die getekend word, want een groot deel van de collectie zijn de tekeningen als weergave van de situatie van toen. Maar de andere, minder letterlijke vertaling is ‘getekend zijn door een situatie’, wat natuurlijk verwijst naar de ongelooflijke tijd die ze doormaakten binnen en buiten de Japanse interneringskampen in voormalig Nederlands-Indië.
Achtergrond van de tentoonstelling In 2020 is het 75 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog eindigde. Tijdens deze oorlog werd de voormalige kolonie Nederlands-Indië, nu Indonesië, bezet door Japan. Onverwachts komen we in een minder vrij jaar terecht dan we hadden verwacht, dit keer niet door een oorlog, maar door de dreiging van een virus. Omdat we in onze vrijheid al sterk vinden onderdrukt door de dreiging van een virus, begrijpen we de impact van beperkte vrijheid meer dan voorheen. We voelen dus de drang om de kennis nog meer te delen dan vóór de uitbraak. De oorlog van Nederland met Japan en de bezetting van Nederlands-Indië zijn minder bekend bij het grote publiek in Nederland. Tegelijkertijd leeft de herinnering aan de gevolgen van de oorlog voort onder Nederlanders met een Indonesische achtergrond. De tentoonstelling ‘Getekend. Persoonlijke verhalen over de Japanse bezetting’ biedt een inleiding op het onderwerp en herkenning voor degenen die het hebben meegemaakt. Zo herdenken we die ongelofelijke situatie van 75 jaar geleden.
Tentoonstellingsontwerp Om de vrijheid en toegankelijkheid van dit jaar te vieren, stond toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden centraal. De tentoonstelling begint daarom met een audiomeubel waar je via een pod-cather doorheen de tentoonstelling kunt luisteren naar persoonlijke verhalen en beschrijvingen van tekeningen. Maar om de inhoud van de tentoonstelling beheersbaar te maken, heb je eerst wat achtergrondinformatie nodig. De tentoonstelling start daarom al in het portaal van de VN-doelen van het Museon. Daar vind je een informatievideo over WO II in Azië, een lange showcase met een tijdlijn gemaakt door een artefact, een persoonlijk verhaal en een vergrote tekening voor context. Maar ook een unit met een ‘kamferkist’, een soort reiskist van vroeger. Aan de zijkant van dit entreeportaal toont Museon een aantal objecten met een persoonlijk verhaal in deze tijdlijn. Bijvoorbeeld een kopje ter grootte van een blikje tomatenpuree. Aan boord van een schip probeerden mensen te vluchten voor de Japanse invasie in 1942. Hun schip werd getorpedeerd en de vluchtelingen zweefden dagenlang rond op zee in een reddingsboot. Met de beker deelden de schipbreukelingen het weinige drinkwater uit dat ze hadden. Uit dankbaarheid heeft een van de overlevenden deze beker versierd en een leven lang bewaard. Benieuwd naar meer verhalen? Bezoek de publicaties op de digitale tentoonstelling, of bezoek de tentoonstelling na de Corona-maatregelen later dit jaar. De tentoonstelling met thema’s als de invasie van Japan, internering, kampeerders buiten de stad, de Birma-spoorlijn, de atoombom op Nagasaki, Bersiap en repatriëring, is voor een breed publiek toegankelijk gemaakt, inclusief een introductiefilm, audiogids en aanraakbare replica’s van objecten. De audiogids maakt het mogelijk om te wisselen tussen het perspectief van kinderen, vrouwen en mannen. Ook zijn er diverse rondleidingen, speciaal voor blinden en slechtzienden.
Centraal in de tentoonstelling staat een selectie van meer dan vijftig tekeningen, allemaal gemaakt in gevangenschap. Onder de naar schatting 142.000 gevangen genomen burgers en soldaten bevonden zich talloze mensen met een opleiding beeldende kunst, zoals de kunstenaars Johan Gabriëlse en Frida Holleman of de reclamekunstenaar Jan Kickhefer. Maar naast deze geweldige tekeningen uit de Museon collectie is er een audiotour met persoonlijke verhalen en verschillende interactieve meubelstukken die je meer informatie geven over het eten (of beter nog het gebrek daaraan), de manier van (geheime) communicatie en de plaatsing van kampen over het hele land.
Voor Museon is deze tentoonstelling het startpunt van een jaar vol activiteiten en tentoonstellingen in het kader van 75 jaar vrijheid en 75 jaar VN, waarin het museum op 15 augustus 1945 samenwerkt met de National Remembrance Foundation. ‘Getekend. Persoonlijke verhalen over de Japanse bezetting’ zijn tot stand gekomen dankzij bijdragen van het ministerie van VWS, de gemeente Den Haag en de RAAK Stimuleringsprijs. De tentoonstelling is ontworpen door Meta Menkveld en Iris Erkelens, samengesteld door Hub Kockelkorn en geleid door Gert-Jan van Rijn. En intern geproduceerd door Museon.